Birleşik Krallık’tan Türkiye’ye Yönelik Yeni İhracat Kontrol Kriterleri

Birleşik Krallık Uluslararası Ticaret Departmanı (“DIT”), 13 Aralık 2021’de, Türkiye’ye ihracat lisansı verme üzerine güncellemeler ile ilgili bir bildiri (“Bildiri”) yayımlamıştır.

Bildiri ile DIT, hükümetin, mevcut durumu ve mevcut bilgileri dikkate alarak, artık Türkiye’ye ilişkin tüm lisans başvurularına ilişkin kararların, Stratejik İhracat Lisansı Verme Kriterleri’ne (“Kriterler”) göre her başvuru bazında dikkatli bir değerlendirmenin ardından alınabileceği konusunda mutabık olduğunu açıklamıştır. Bu kapsamda, Türkiye’ye yönelik tüm mevcut ve yeni ihracat ve ticaret lisansı başvurularının, Kriterler’e göre başvuru bazında değerlendirileceği belirtilmiştir.

Bununla birlikte, bahsi geçen Kriterler’e, Birleşik Krallık Parlamentosu’nun yayımladığı, Uluslararası Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı’nın 8 Aralık 2021 tarihli beyanında (“Beyan”) yer verilmiştir. Bu Kriter beyanı, 2002 İhracat Kontrol Yasası’nın dokuzuncu bölümü kapsamında verilen rehberlik niteliğinde olmakla birlikte, 25 Mart 2014 tarihinde Birleşik Krallık Parlamentosu’na açıklanan Konsolide AB ve Ulusal Silah İhracatı Lisans Verme Kriterleri’nin yerini almaktadır.

Sekiz kriterden ilki, Birleşik Krallık’ın uluslararası yükümlülüklerine ve ilgili taahhütlerine, özellikle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilen yaptırımlara, nükleer silahların yayılmasını önleme ve diğer konulardaki anlaşmalara ve diğer uluslararası yükümlülüklere saygı gösterilmesidir.

Kriterler’den bir diğeri ise, nihai varış ülkesindeki insan haklarına ve temel özgürlüklere saygı gösterilmesinin yanı sıra o ülkenin uluslararası insancıl hukuka da saygı duymasıdır. Bu kapsamda lisans verilirken dikkat edilmesi gereken hususlar ile tespit edildiği takdirde lisansın verilmeyeceği durumlar da belirtilmiştir.

Kriterler ile açıklanan üçüncü ve dördüncü kriter ise iç barış ve güvenlik ile genel barış ve güvenliğin korunmasıdır. Beyan’da, Birleşik Krallık Hükümeti’nin, öğelerin iç barış ve güvenlik ile genel barış ve güvenliğe katkıda bulunma veya onu baltalama potansiyelini değerlendirdikten sonra, öğelerin genel olarak iç barış ve güvenlik ile genel barış ve güvenliği baltalayacağına dair açık bir risk olduğunu tespit ettiği taktirde lisans vermeyeceği belirtilirken, bu potansiyeli değerlendirirken dikkate alınması gereken durumlar da açıklanmıştır.

Beyan’da, beşinci kriter Birleşik Krallık’ın ve dış ilişkileri Birleşik Krallık’ın sorumluluğunda olan bölgelerin yanı sıra dost ve müttefik ülkelerin ulusal güvenliği olarak belirtilirken, altıncı kriter ise alıcı ülkenin uluslararası toplumla ilgili davranışı, özellikle terörizme ve ulus ötesi organize suçlara karşı tutumu, ittifaklarının doğası ve uluslararası hukuka saygısı olarak açıklanmıştır. Bu kapsamda Birleşik Krallık Hükümeti’nin değerlendirmelerinde dikkate alacağı hususlara da açıklık getirilmiştir.

Ek olarak, son iki krıter ise öğelerin istenmeyen bir son kullanıcıya veya istenmeyen bir son kullanıma yönlendirilme riskinin varlığı ile devletlerin meşru güvenlik ve savunma ihtiyaçlarını insani ve ekonomik kaynaklara yönelik en az sapmayla karşılama istekleri dikkate alınarak, transferin alıcı ülkenin teknik ve ekonomik kapasitesiyle uyumluluğu olarak verilmekle birlikte, bu meyanda, değerlendirme yaparken Birleşik Krallık Hükümeti’nin dikkate alacağı hususlar açıklanmıştır.

Bu Kriterler’in uygulanmasının, özel tedbirlere ilişkin belirli başvurulara uygulanmasını engellemeyeceği açıklanırken, Beyan’ın da iptal edilene kadar geçerliliğini koruyan mevcut özel önlemleri etkilemeyeceği belirtilmiştir. Ayrıca Beyan’da, istisnai durumlarda Birleşik Krallık Hükümeti’nin, maddelerin Birleşik Krallık’ın uluslararası ilişkileri üzerinde önemli bir olumsuz etkisi olabileceği Kriterler ile belirtilenler dışındaki durumlarda da lisans vermemeye karar verebileceği açıklanmıştır.

Son olarak, DIT tarafından yapılan açıklamaya göre, İhracat Kontrol Ortak Birimi (ECJU), mevcut başvuruların birikmesini mümkün olan en kısa sürede temizlemek için danışman hükümet departmanlarıyla birlikte çalışmaktadır ve Türkiye için mevcut birikmiş başvuruların sonuçlandırılmasının yaklaşık 8 hafta süreceği öngörülmektedir.

Şafak Herdem, Esra Temur