Avrupa Yaptırımları: Malların Rusya’dan Transit Geçişi Hakkında Ek Kılavuz
Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, 13 Temmuz 2022 tarihinde Malların Rusya’dan Transit Geçişi Hakkında Ek Kılavuz (“Kılavuz”) yayımlanmıştır.
Öncelikle, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırganlığına yanıt olarak AB’nin, 2022'de Rusya’ya karşı bir dizi geniş kapsamlı kısıtlayıcı önlem aldığı belirtilmiştir. Özellikle, (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü (“Konsey Tüzüğü”), Rusya menşeili belirli mallarla ilgili olarak bir dizi spesifik ve hedefli ithalat ve ihracat kısıtlaması ortaya koymaktadır.
Kılavuz ile, bu yaptırımların ilgili uluslararası anlaşmalardaki güvenlik istisnalarıyla tamamen uyumlu olduğu açıklanmıştır. Ortaklık ve İş birliği Anlaşmaları’nın (“PCA”) 19. maddesi ve 99. maddesi uyarınca, diğerlerinin yanı sıra, kamu güvenliği veya insan sağlığının ve yaşamının korunması veya fikri, sınai veya ticari mülkiyetin korunması ve temel güvenlik çıkarlarının korunması gerekçeleriyle haklı görüldüğü takdirde, transit halindeki mallar üzerindeki yasaklar veya kısıtlamalar uygulanabilecektir. Aynı zamanda, Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması (“GATT”) Madde V ve PCA’nın 12. maddesi ile 2004 AB-Rusya Deklarasyonu, genel bir transit serbesti ilkesi ortaya koymaktadır.
Bu kısıtlayıcı tedbirlerin, Rusya Federasyonu’nun bitişik olmayan kısımları arasında Avrupa Birliği üzerinden transit olarak temel malların taşınmasını yasaklayıp yasaklamadığı sorusu ortaya çıkmıştır. Özellikle demir-çelik, çimento ve odun, kömür ve ham petrol ve petrol ürünleri gibi bir dizi yaptırımlı ürün için bu soru gündeme gelmiştir.
Bu Kılavuz, diğer durumlarda yaptırımların uygulanmasına ilişkin olarak Komisyon tarafından sağlanan kılavuzu etkilememektedir.
Ayrıca, Konsey Tüzüğü’nde yer alan ilgili AB ticari yaptırımları, Rusya menşeili veya Rusya’dan/Rusya’ya ihraç ediliyorsa, doğrudan veya dolaylı olarak söz konusu malların satın alınmasını, ithal edilmesini/ihraç edilmesini veya devredilmesini yasaklamaktadır.
Konsey Tüzüğü’nün 3(l) maddesi uyarınca, Rusya’da yerleşik karayolu taşımacılığı kuruluşlarının, transit dahil olmak üzere, AB sınırları içinde karayoluyla mal taşıması yasaktır. Ancak, bu yasak, Konsey Tüzüğü uyarınca bu tür malların taşınması başka şekilde yasaklanmadığı sürece, Kaliningrad Oblastı ile Rusya arasında AB üzerinden transit olarak malların taşınması için geçerli değildir. Bu nedenle, yaptırıma tabi malların karayoluyla geçişine izin verilmemektedir.
Kılavuz’a göre, Üye Devletlerin AB hukukuna uygun olarak aşağıda belirtilen etkin kontrolleri gerçekleştirme yükümlülüğüne halel getirmeksizin, aynı rotadaki demiryolu taşımacılığı için böyle bir özel rejim uygulanmamaktadır.
Bununla birlikte, (AB) 2021/821 sayılı Konsey Tüzüğü’nde tanımlandığı gibi, yaptırıma tabi askeri ve çift kullanımlı mal ve teknolojinin transit geçişi her halükârda yasaktır. Üye Devletler ayrıca, Rusya’nın herhangi bir yerine yasa dışı yollardan gelen yaptırıma tabi malların AB gümrük bölgesi üzerinden taşınmamasını sağlamalıdır.
Üye Devletler, AB’nin kısıtlayıcı önlemlerinin olası her türlü dolanılmasını önlemek için yasal yükümlülük altındadır. Bu amaçla, Üye Devletlerin Rusya Federasyonu’nun bitişik olmayan kısımları arasındaki iki yönlü ticaret akışlarını izlemeye devam etmesi gerekmektedir. AB düzenlemelerinin ihlalini önlemek için hedefli, orantılı ve etkili kontroller ve diğer uygun önlemler Üye Devletlerin yetkilileri tarafından gerçekleştirilmelidir. Böyle bir durumda Üye Devletler, uygun olan hallerde transitin reddi ve söz konusu malların alıkonulması da dahil olmak üzere, AB hukuku kapsamında öngörülen tüm gerekli önlemleri alacaklardır.
Ek olarak, Üye Devletler, transit hacimlerinin, özellikle varış noktasındaki temel mallara yönelik gerçek talebi yansıtan son 3 yılın tarihsel ortalamaları içinde kalıp kalmadığını ve hileye yol açabilecek olağandışı akışlar veya ticaret kalıpları olup olmadığını kontrol etmelidirler. Böyle bir durumda Üye Devletlerin, uygun olan hallerde transitin reddi ve söz konusu malların alıkonulması da dahil olmak üzere, AB hukuku kapsamında öngörülen tüm gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.
Son olarak, Üye Devletlerin yetkilileri ve Komisyon’un, bu konuda iş birliği yapmaya ve yakın koordinasyona devam edecekleri belirtilmiştir. Kılavuz’da Komisyon’un, tek tip uygulamayı sağlamak için Üye Devletlere daha fazla rehberlik, iki yönlü akışları ve idari en iyi uygulamaları izlemeye yönelik yönergeler ve tavsiyeler sağlamaya hazır olduğu açıklanmıştır.
Şafak Herdem, Esra Temur
