Avrupa Birliği Yaptırımları: Varlıkların Dondurulması ve Fon ve Ekonomik Kaynak Sağlama Yasağı Hakkında Yeni Yayımlanan Sık Sorulan Sorular

Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili varlıkların dondurulmasına ve fon ve ekonomik kaynak sağlama yasağına ilişkin Sık Sorulan Sorulara (“SSS”) yeni SSS’ler eklenmiştir.

Öncelikle SSS ile, halihazırda bir AB limanında bulunan bir geminin, rıhtıma demirleme, elektrik ve su temini, denizcilik faaliyetinin bir sonucu olarak atık kabulü de dahil olmak üzere herhangi bir hizmetten mahrum bırakılması gerekip gerekmediği sorusuna açıklık getirilmiştir. AB operatörlerinin, listelenmiş kişilere doğrudan veya dolaylı olarak fon veya ekonomik kaynak sağlamaları yasaktır. Emek ve hizmetler, listelenen kişinin fon, mal veya hizmet elde etmesini sağlıyorsa ekonomik kaynaklar olarak kabul edilebilecektir. Söz konusu hizmetin/hizmetlerin bu sonuca yol açıp açmayacağını belirlemek ise operatöre aittir. Böyle bir durumda, hizmet(ler) yasaklanacaktır.

Bir geminin sahibi veya kullanıcısının belirlenmiş bir gerçek kişi veya teşebbüs olması halinde, gemi bir Üye Devletin karasularında bulunuyorsa, barışçıl geçiş hakkını ihlal etmeden ulusal yetkili makamların harekete geçip geçmemesi gerektiği de açıklanmıştır.

Buna göre, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’nin 2. maddesine göre, bir devletin egemenliği karasularını da kapsamaktadır. Bu nedenle, ilgili belirlenmiş gerçek kişi veya teşebbüsün AB’ye girmesi yasaklanmışsa, bu durumda, kendi takdirine bağlı olarak ve seyrüsefer serbestisi de dahil olmak üzere koşullar dikkate alınarak, Bir Üye Devlet, karasularının coğrafi kapsamında da ilgili önlemleri alabilecektir.

Bununla birlikte, ulusal makamların, gemi sahiplerinin ödemesi gereken ücretleri tahsil etmesi gerektiği belirtilmiştir.

Ayrıca, (AB) 269/2014 sayılı Konsey Tüzüğü’nün (“Konsey Tüzüğü”) 8. maddesindeki güçlendirilmiş raporlama yükümlülüğünün neleri içerdiği açıklanmıştır. Daha önce Konsey Tüzüğü madde 8, AB yargı yetkisi altındaki tüm kişilerin Üye Devletlere ve Komisyon’a Konsey Tüzüğü’ne uyumu kolaylaştıracak herhangi bir bilgiyi vermesini gerektiriyordu. Bu, özellikle, halihazırda dondurulmuş olarak işlem gören varlıklara ilişkin bilgileri içermekteydi.

Şu anda güçlendirilmiş olan Konsey Tüzüğü madde 8 ise, AB yargı yetkisi altındaki kişilerin, henüz dondurulmamış olarak ele alınmamış varlıklarla ilgili ellerinde bulunan her türlü bilgiyi de bildirmelerini açıkça gerektirmektedir. Bu, örneğin, listede yer alan kişiler tarafından gizlenen varlıkları veya AB’de yeterince ele alınmayan varlıkları içerebilecektir. Ek olarak, Konsey Tüzüğü 8. madde artık “bildirim, gizlilik ve mesleki sır ile ilgili geçerli kurallara bakılmaksızın” uygulanmaktadır. Başka bir deyişle, adlar, bireysel varlıklar ve transfer tarihleri de dahil olmak üzere ilgili tüm verileri bildirmekle yükümlü olan söz konusu AB operatörleri tarafından girilen ilgili anlaşmaları gölgede bırakacaktır.

Bununla birlikte, AB yaptırım mevzuatının, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi’nde belirtildiği gibi, özellikle etkili bir hukuk yolu ve savunma hakkını güvence altına aldığı belirtilmelidir. Bu nedenle, prensip olarak, güçlendirilmiş raporlama yükümlülüğü, listeye kayıtlı kişilerle bağlantılı hizmetlerin ve faaliyetlerin çoğunu kapsayacak olsa da, mahkeme işlemlerinde yasal temsilin bir parçası olarak alınan bilgileri kapsamamalıdır.

AB yaptırım yasası, kişisel verilerin korunması hakkı da dahil olmak üzere, Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi’ndeki diğer tüm hak ve özgürlüklerle uyumlu olarak uygulanacaktır. Konsey Tüzüğü madde 8(3) hali hazırda, bu madde uyarınca sağlanan veya alınan herhangi bir bilginin “yalnızca sağlandığı veya alındığı amaçlar için” kullanılması gerektiğini belirtmektedir.

Son olarak, Konsey Tüzüğü madde 9’daki yeni bildirim yükümlülüğünün neleri içerdiği açıklanmıştır. Bu kapsamda ilk kez, listelenen gerçek kişi ve teşebbüslerin, AB yargı yetkisi dahilinde bulunan, kendilerine ait, sahip olunan, elinde tutulan veya kontrol edilen fonları veya ekonomik kaynakları Üye Devletlerin yetkili makamlarına ifşa etmekle yükümlü olduğu belirtilmiştir.

Bu yeni yükümlülük, yaptırımlardan kaçınma planlarının artan karmaşıklığına yanıt olarak gelmiş ve bu varlıkların daha etkin bir şekilde izlenmesini sağlamaya yardımcı olacaktır. Bu yükümlülüğe uyulmaması, yani zamanında bildirimde bulunulmaması, para cezaları da dahil olmak üzere her Üye Devletin ulusal mevzuatı uyarınca sonuçlarıyla birlikte AB yaptırım yasasının ihlali olarak değerlendirilecektir.

Şafak Herdem, Esra Temur