Avrupa Birliği Yaptırımları: Karayolu Taşımacılığı Hakkında Sık Sorulan Sorular

Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından, 8 Haziran 2022 tarihinde Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri saldırganlığının ardından kabul edilen yaptırımlarla ilgili karayolu taşımacılığına ilişkin Sık Sorulan Sorular (“SSS”) yayımlanmıştır.

Öncelikle SSS ile, bir Üye Devletin yetkili makamları (“NCA’lar”) tarafından Rusya veya Belarus’ta kurulu bir karayolu taşıma teşebbüsü tarafından mal taşımacılığının gerekli olduğunu ve dolayısıyla izin verilmesi gerektiğini belirlemek için hangi kriterlerin uygulanması gerektiği ve gerekliliği haklı çıkarma yükünü kimin taşıması gerektiğine yönelik açıklama yapılmıştır. (AB) 833/2014 sayılı Konsey Tüzüğü’nün (“Konsey Tüzüğü”) 3l maddesi, pratik uygulaması için prosedür ve koşulları belirtmemekte, ancak NCA’ların belirli bir durumda neyin en uygun olduğuna karar vermesine izin vermektedir. Genel kuralın bir istisnası olarak, yetki verme imkânı sınırlı olarak değerlendirilmelidir.

Ancak, Rusya veya Belarus’ta yerleşik bir karayolu taşıma teşebbüsü tarafından malların taşınmasının, taşımanın gerçekleşebileceği tek yol olmadığı durumlarda bile, karayolu taşımacılığının gerekliliğinin gösterilmesi mümkündür. İzin için başvuru sahibinden gerekli tüm bilgiler istenebilmekte olup istenmesi gerektiği de vurgulanmıştır.

İşbu yasak, karayolu taşıma teşebbüslerine konulduğundan, taşımayı AB sınırları içinde gerçekleştirme yetkisi taşımacıya aittir. Ancak, NCA’lar, ulusal yasalar izin veriyorsa, ithalatçı veya gönderici gibi ilgili işlemde yer alan diğer gerçek kişi ve teşebbüsler tarafından taşımacı adına yapılan yetkilendirme taleplerini kabul etmekte serbesttir.

Bir diğer SSS ile, tek bir gönderiye mi, bir taşıma teşebbüsüne mi yoksa daha genel olarak belirli taşıma operasyonlarına mı izin verilmesi gerektiği sorusuna açıklık getirilmiştir. Bu kapsamda, NCA’ların, her bir yetkili taşımacılığın Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesinde belirtilen istisna koşullarını yerine getirmesini sağlaması gerekmektedir. Bu, her bir taşımaya ayrı ayrı izin verilmesi gerektiği anlamına gelmektedir. Ancak, ulusal mevzuat izin veriyorsa ve NCA, belirli bir taşıma serisinin aynı olacağından eminse veya aynı izin verilen mallarla ilgili aynı işlemin parçasıysa, uygun gördükleri koşullarda daha geniş yetki de verebileceklerdir.

Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesi, 4(a) paragrafı kapsamında verilen izinler, rafine edilmiş petrol ürünleri de dahil olmak üzere doğal gaz ve petrolün yanı sıra titanyum, alüminyum, bakır, nikel, paladyum ve demirin AB’ye nakliyesi ile ilgili olarak, açıkça AB’ye satın alma, ithalat veya taşıma işlemlerine atıfta bulunulmaktadır. Buna göre, bu, Rusya Belarus’a yapılacak herhangi bir ihracatı kapsamamaktadır.

İlaç, tıbbi, tarım ve gıda ürünlerinin taşınmasına ilişkin Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesinin 4(b) paragrafı uyarınca verilen izinler, AB’ye veya Rusya veya Belarus dahil üçüncü bir ülkeye ithalat, satın alma ve taşımaya izin vermektedir.

Ek olarak, hangi Üye Devletin izin vermesi gerektiği açıklanmıştır. Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesi uyarınca, malların taşındığı Üye Devletin NCA’ları izin vermelidir. Bu izin kendi başına başka herhangi bir Üye Devleti bağlamamaktadır.

Ancak, dürüst iş birliği ilkesi gereği, Üye Devletlerin, birçok ulusal bölgeden geçen taşımalarla ilgili olarak orantısız idari yüklerden kaçınmak için iş birliği yapması gerektiği belirtilmiştir. Üye Devletlerin birbirlerinin izin kararlarını tanımasını veya böyle bir izin verirken transit Üye Devletlerin NCA’larına proaktif olarak ulaşmasını hiçbir şey engellememektedir. Örneğin, mallar bir Üye Devlette yüklendiğinde, Rus veya Belarus karayolu taşıyıcısı tarafından yapılan taşıma için ilk izni muhtemelen o Üye Devlet verecektir. İzin veren Üye Devlet, izin verilen taşımanın geçiş yapması gereken yerleri diğer tüm Üye Devletlere bildirmelidir. Üye Devletler arasındaki bildirim, ilgili Üye Devletler tarafından kabul edilen herhangi bir yolla gerçekleştirilebilir. Üye Devletlerin, izinden sonraki iki hafta içinde, verilen izinleri belirli e-posta adreslerine göndererek Komisyonu bilgilendirmesi gerekmektedir.

Ayrıca, Üye Devletlerin yetkililerinin 16 Nisan 2022 tarihinden sonra Rusya ve Belarus’ta kurulan karayolu taşımacılığı teşebbüslerine nasıl davranması gerektiğine yönelik açıklama yapılmıştır. Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesinde belirtilen ek sürenin ardından hâlâ AB topraklarında bulunan Rus veya Belarus taşımacıları ile ilgili olarak, öncelikle bu hükmün bu nakliyecilerin AB içinde karayoluyla mal taşımasını yasakladığının unutulmaması gerektiği hatırlatılmıştır. Boş bir Rus veya Belarus kamyonunun AB içinde dolaşımı yasak değildir, ancak herhangi bir zamanda kargo yüklemesi halinde yasak kapsamına girecektir. Ayrıca Konsey Tüzüğü’nün 12. Maddesi uyarınca, amacı veya etkisi Konsey Tüzüğü’nde yer alan yasakları dolanmak olan faaliyetlere bilerek ve isteyerek katılma da yasaktır.

Buna göre, 16 Nisan tarihinden sonra, Rus veya Belarus araçlarının kargo ile AB sınırları içinde dolaşmasına izin verilmemelidir. Bu tür araçlara AB topraklarını terk etmeleri için makul bir süre vermek için 7 günlük sonlandırma süresi dahil edilmiştir. İhlaller tespit edildikleri yerde ele alınmalıdır. Ayrıca yasak, Üye Devletlerin yüksüz Rus veya Belarus araçlarını alıkoymasını gerektirmemektedir. Taşıma ile ilgili olarak, NCA’lar, durum ışığında gerekli gördükleri ve orantılılık ilkesine göre ulusal mevzuatlarının izin verdiği önlemleri almalıdır.

Bununla birlikte, Üye Devletlerin makamlarının, Rusya anakarası ile Kaliningrad bölgesi arasında mal geçişi gerçekleştirirken, 16 Nisan 2022 tarihinden sonra Rusya ve Belarus’ta kurulan karayolu taşımacılığı teşebbüslerine nasıl davranmaları gerektiği de açıklanmıştır. Konsey Tüzüğü, AB ile Rusya arasında çeşitli öğelerin ihracatını, ithalatını ve transferini yasaklamaktadır. Özellikle, karayolu taşımacılığı ile ilgili olarak, Konsey Tüzüğü madde 3l, yasak kapsamında AB Üye Devletlerinin topraklarından transit geçişi içerir. Bu nedenle, önlem kapsamına giren maddelerin AB Üye Devletleri üzerinden Kaliningrad ile Rusya anakarası arasında geçişi de yasaklanmıştır.

AB kısıtlayıcı önlemlerini uygulamak için kontroller yapmak Üye Devletlere düşmektedir. Bu kontroller, haklı ve orantılı olacak ve Kaliningrad ile Rusya anakarası arasında insan ve malların demiryolu ve karayolu geçişini sağlayan özel düzenlemelerin etkinliği ile uyumlu olacak şekilde yapılmalıdır. Kaliningrad ile Rusya anakarası arasında kısıtlamasız malların transit geçişi, bu özel transit, Konsey Tüzüğü kapsamında Rus teşebbüslerinin transit dahil olmak üzere Birlik sınırları içinde karayoluyla mal taşımasına yönelik genel yasaktan muaf tutulduğu için Rus karayolu taşımacılığı teşebbüsleri de dahil olmak üzere kısıtlanmamıştır.

Üye Devletler, kendi topraklarında bu genel yasağı uygulamaktan ve dolayısıyla, uygun olduğu durumlarda, kısıtlamaya tabi olmayan malların Kaliningrad ile Rusya anakarası arasında yasal geçişi ile diğer bölgelere ve bu topraklardan transit geçişi birbirinden ayırmaktan sorumludur. Bu bağlamda, anakara Rusya ile Kaliningrad arasında transit geçiş yapan mallara ilişkin kısıtlamalar, Rusya veya Belarus’aa ihraç edilen veya Rusya’dan ithal edilen kısıtlı malların transit geçişi ile aynı şekilde uygulanacaktır.

Bir diğer SSS ile, Rus ve Belarus karayolu taşımacılığı operatörlerinin insanları ve kişisel eşyalarını taşımasının yasak olup olmadığı sorusuna açıklık getirilmiştir. Bu kapsamda, Konsey Tüzüğü’nün 3l maddesi, yalnızca karayoluyla malların taşınmasını hedef almaktadır. Ancak, Rus ve Belarus karayolu taşımacılarının, yük için bir teminat olarak yolcu taşıyarak yasağı dolanmamasına dikkat edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Bu kısıtlamaların yalnızca Rusya veya Belarus’ta kurulmuş karayolu taşımacılığı teşebbüslerini hedeflediği açıklanmıştır. Buna ek olarak, Konsey Tüzüğü madde 3l(4)(d)’deki diplomatik muafiyetin 4 Haziran 2022 tarihinden beri üçüncü ülke büyükelçiliklerini kapsadığı belirtilmiştir.

Son olarak, Konsey Tüzüğü madde 3l(2)(a)’da belirtilen posta istisnasının kapsamının ne olduğu açıklanmıştır. Konsey Tüzüğü madde 3l 2(a)’daki istisna, evrensel hizmetin bir parçası olan ve Rusya’dan gelen posta gönderilerinin Rusya’dan AB’deki bir Üye Devlete taşınmaya devam etmesine veya üçüncü bir ülkeye veya ülkeden taşındığında postanın AB’yi geçmesi için izin vermektedir. Bu, Rus yerel ve uluslararası standart mektup ve paketlerinin yanı sıra süreli yayınları da ilgilendirmektedir.

Ancak işbu istisna, taşınması yasak olan malları içeren posta gönderileri için geçerli değildir. Ayrıca, yalnızca Rusya Federasyonu’nda belirlenmiş evrensel posta hizmet sağlayıcısı olan Rus Postası tarafından toplanan posta öğeleri için geçerlidir. Rus Postası’nın posta gönderilerini AB’ye/AB’den geçirmek için diğer karayolu taşıma teşebbüslerini kullanması durumunda, muafiyet yalnızca bu teşebbüsler tarafından taşınan posta gönderileri için geçerli olacak ve taşıyabilecekleri diğer mallar için geçerli olmayacaktır.

Şafak Herdem, Esra Temur